Spelen als kennismaking met de ander

Spelen is belangrijk voor de lichamelijke en ontwikkeling. Het is fysiek inspannend en je moet letterlijk en figuurlijk tegen ‘een stootje’ kunnen. Door te spelen leer je je lichaam beter kennen en stimuleer je de motoriek. Spelen betekent je eigen lichamelijke mogelijkheden leren kennen en vertrouwen krijgen in je eigen lichaam.

Samen spelen betekent vaak dat er (fysiek) contact is. Spelen is dus een lichamelijke ontdekkingstocht van jezelf en dat van de andere speelgenoten. Je moet je eigen kracht of behendigheid leren inschatten, maar ook die van de ander. Samen spelen lukt daarnaast alleen maar goed als er een duidelijke lichamelijke afstemming is tussen de verschillende personen. Een spelletje waarbij de ene altijd maar wint is tenslotte niet leuk en zal spoedig stoppen.

Spelen betekent ook dat je moet leren omgaan met emoties. Dat je geduldig moet zijn, dat je moet kunnen omgaan met bijv. onmacht en angst. Samen spelen betekent omgaan met je eigen emoties en het leren omgaan met die van de ander, je aanpassen aan de emotie van de ander. Samen blijven spelen betekent een blijvende emotionele afstemming en het leren ‘sturen’ van elkaars emoties. Het betekent dat men geschillen en verschillen moet kunnen overstijgen en kunnen bijleggen.

Samen blijven spelen betekent dus dat je je moet kunnen inleven in de ander, dat je het gedrag van de ander kent en leert voorspellen. Dat je (tijdelijke) rollen en posities moet kunnen innemen, dat je incasseringsvermogen ontwikkelt en dat je kunt omgaan met teleurstellingen. Samen spelen betekent dus het lichamelijk, emotioneel en psychisch 'afstemmen' van jezelf tov de ander. 

Afhankelijk van deze capaciteiten kan een spel lang of minder lang duren, worden er meer of minder pauzes ingelast en zijn er meer of minder rolomkeringen.

Spelen als kennismaking met de materiële (leef)omgeving

Zoals hierboven is beschreven laat spelen dus zien wie je bent en wat je kunt ten opzichte van de ander. Wat je positie is ten opzichte van de ander en dat je je moet aanpassen aan de ander om het spel voort te laten gaan. 

Afhankelijk van het spel ben je een (tijdelijke) winnaar of verliezer. Moet er vertrouwen zijn tussen de spelpartners, want om goed te kunnen spelen kom je in kwetsbare posities. Dit vraagt vertrouwen, vertrouwen in jezelf, en in de ander.

Dit alles geldt even zozeer voor de relatie met de materiële omgeving. Door alleen te spelen, maar ook gezamenlijk leert men de (natuurlijke) omgeving kennen. Leer je je lichamelijke mogelijkheden kennen, als ook je emotionele. Kinderen die samen een boomhut maken, leren wat ze lichamelijk aankunnen door het klauteren, leren welke takken sterk genoeg zijn en welke niet, leren wanneer ze angstig worden en wanneer overmoedig. Mensen en dieren leren de mogelijkheden en onmogelijkheden van zichzelf t.o.v.  de fysieke omgeving en stemmen hun gedrag daar op af.

Spelen als vorming en bestendiging van de groep

Samen spelen lukt alleen onder gelijkgestemden en met dezelfde doelstelling. Iedereen moet willen spelen, want spelen kun je niet of nauwelijks afdwingen. Een spel kan alleen maar doorgaan als er daarbij wederzijds vertrouwen is. Vertrouwen waarbij er (op dat moment) geen misbruik wordt gemaakt van rang of stand, van (teveel) lichamelijke kracht of snelheid. Maak je geen misbruik van angst of onzekerheid. Tijdens goed spel ben je gelijkwaardig en kan er geen sociale afstand bestaan.

Als er gespeelt wordt, dan vormen zich spelregels, worden deze herbevestigd of aangepast. Dit impliceert de wil om (tijdelijk) samen verder te gaan. Speelt men samen, dan behoort men (tijdelijk) tot deze groep. Doet men een speluitnodiging dan is dat een vraag om (tijdelijk) tot die groep te behoren of om elkaar beter te leren kennen. 

Zoals iedereen wel zal onderkennen is spelen vooral ook leuk, is het een soort uitlaatklep en werkt het ontspannend. Spelplezier is daarbij zo sterk dat dit zwaarder weegt dan de mogelijke risico’s, zoals verwonding, uitputting of het gevaar voor vijanden door onopmerkzaamheid. De neuroloog Jaak Panksepp (in Bekoff, 2009) heeft ontdekt dat er een sterke relatie bestaat tussen spelen en de aanmaak van opiaten. Spelen geeft dus genot, kan in een bepaalde mate zelfs verslavend zijn!!

Bron: Carl Grooteboer - Spel en Socialisatie vzw